'Ouders weten tegenwoordig niet meer hoe ze hun kinderen moeten opvoeden,' concludeerde de dame ernaast. Zij praatte met een Gooise r. 'Misschien moeten ze niet zoveel werken en ze wat aandacht geven,' zei 'tante Leen'. 'Precies, dat deden wij ook!' zei de andere vrouw.

Ik haakte af. Ik wist al welke kant dit op zou gaan, en dat in discussie gaan totaal geen zin heeft. Zoals met zoveel dingen: de waarheid ligt ergens in het midden. Ja, er worden soms te snel labels geplakt, maar dat betekent niet dat ADHD niet bestaat. En kinderen met ADHD zijn niet 'gewoon druk', hun zenuwstelsel en hersenen verwerken prikkels op een andere manier. Dat kan een arts gewoon vaststellen. En als dat gebeurd is, en je de diagnose niet baseert op een test met vier vragen op TikTok of een momfluencer op Instagram, is het geen onzin. En al zéker geen tekortkoming in jouw opvoedskills.

Aan de andere kant wordt er wat mij betreft wel te veel ongefundeerd gestrooid met labels. Dat kan onschuldig zijn als het gaat over karakteromschrijvingen als introvert en extravert, maar het gaat vaak ook over serieuze en verstrekkende labels als depressie of ASS. Ik zag op TikTok een meisje van achttien jaar dat nog nooit iets vervelends heeft meegemaakt, zeggen dat ze 'officieel depressief' is 'omdat het een maand geregend heeft' en ze uitgeloot is voor een favoriete opleiding. Een ander vraagt zich af of ze OCD heeft of op het autismespectrum zit, omdat ze iedere dag per se tien blauwe bessen in haar bakje yoghurt moet gooien. Niet negen, niet elf, nee, tien. Waarna ze triomfantelijk uitslagen van vage online tests deelt en het alleen nog over haar zelf-gediagnostiseerde label gaat.

Als je een kind met autisme hebt en dit soort zelf-gediagnosticeerde zaken tegenkomt, kan ik me voorstellen dat dit irriteert. Kijk, dat je als je jong bent bij een groep wil horen begrijp ik. Dat je onzeker bent ook. Dat je op zoek bent naar je identiteit vind ik ook logisch. Maar dat je eigenaardigheden hebt, betekent niet dat er iets aan de hand is. Of dat je behandeld moet worden. Het betekent dat je een mens bent met eigenschappen. Eigenschappen die we allemaal in meer of mindere mate hebben en waar geen diepere verklaring voor is. Soms gedragen mensen zich enorm rigide in zo'n hokje: 'Ik ben zus en zo en dat verandert nooit meer.' Ook dat is een risico van die zelfgekozen labels. Je gaat steeds verder, leest over kenmerken en beperkt jezelf in wat je wel of niet kunt doen en bereiken. Puur gebaseerd op iets wat je helemaal niet zeker weet.

Tegen een goede vriend van me werd vroeger altijd gezegd dat hij zo'n 'veilig' karakter had. 'Nee, hij is geen avonturier,' zeiden ze dan. Ik ook, moet ik bekennen. Met als gevolg dat hij zich ook zo gedroeg en zichzelf beperkte. Laatst maakte hij een rondreis door Thailand. In zijn eentje, zonder enige verblijfplaats vast te leggen. Toen hij zijn reis aankondigde riep iedereen iets in de trant van: 'JIJ?!? Dat is toch helemaal niks voor jou?' Gelukkig dacht hij: ik denk eigenlijk dat ik wél zo ben. Of: misschien was ik vroeger behoudender, maar nu niet meer. En dat kan natuurlijk ook.

Iedereen verandert in zijn of haar leven. Ik denk dat je mij, als ik dat gewild had, iedere tien jaar wel in een ander hokje kon duwen. Het lijkt wel alsof mensen vergeten dat dat ook kan, veranderen. Maar wie is er nog precies hetzelfde als tien jaar geleden? Ik geloof dat daar weinig mensen bevestigend op antwoorden. Dus stel nou dat jij jezelf in een hokje hebt geduwd (en dan heb ik het natuurlijk niet over medische diagnoses), kijk en luister dan eens goed naar je gevoel en vraag je af of je jezelf niet begrenst. Ben je wel echt zo, of voel je je nu gewoon even prettig in een bepaald hok? Stap zodra je dat trekt eens naar buiten. Gewoon, om te kijken hoe dat voelt. Misschien ren je wel heel hard terug en doe je deur van je hok op slot. Maar alleen als jij dat wil, niet als je je dat hebt laten aanpraten door TikTok of coachfluencers op Instagram. Maar misschien doe je dat ook niet. Misschien heb je dat hok niet meer nodig.

Fok dat hok.