Je hebt geknald op werk, boodschappen gedaan, je maaltijd naar binnen gewerkt en misschien wel een kind of twee op bed gelegd. En dan is eindelijk het moment waarop je hebt gewacht daar. In je onesie vlij je jezelf op de bank neer met een kop thee of glas wijn en daar gaat je hand al naar de afstandsbediening of je laptop. Alle drukte van de dag glijdt van je af als je wordt opgeslokt door de wereld voor je. Je verslindt croissants en mannen met Emily in Parijs, vecht samen met June uit The Handmaid's Tales voor je vrijheid en stoomt met Ingrid uit Partner Track door naar de top van het advocatenkantoor (en bent geïrriteerd dat er geen tweede seizoen komt). Een diepe buiging voor Netflix, Videoland, Disney+, HBO Max, Amazon Prime of gewoon good old NPO. Dit had je nodig. Ook na een avondje stappen trouwens, gewoon om je hoofd nog even leeg te maken voordat je naar bed gaat.

Miljoenen Nederlanders brengen hun avonden op deze manier door. En daar vindt menigeen wat van. Want zeg nou zelf: je zult maar weinig mensen horen zeggen hoe goed naar een scherm staren voor je is. Nou, daar denkt de Britse psycholoog en onderzoeker Claudia Hammond dus anders over. Met een team deskundigen werkte ze mee aan de Rest Test, een grootschalig onderzoek naar de rustgevendste activiteiten van achttienduizend personen uit 135 landen, waaruit een top tien voortkwam. De resultaten bespreekt ze in haar boek Rust. De psychologie van ontspannen en bijkomen in de moderne wereld. Lezen staat op één, tv-kijken op negen. De reden? Er zijn weinig activiteiten die zowel fysiek als mentaal zo weinig inspanning vergen. Hammond noemt het 'in veel opzichten zelfs de volmaakte vorm van rust'. Sterker nog: zij gelooft dat tv-kijken slechts op nummer negen belandde door dat slechte imago. In deze drukdoenerige maatschappij zouden we eigenlijk élke activiteit moeten vieren waarmee we eindelijk eens tot rust komen.

Wazige staat van domheid Nou én dus dat we uren achter de buis en in allerlei fantasiewerelden doorbrengen. Zeker wanneer de echte wereld aanleiding genoeg geeft om eraan te willen ontvluchten, is dat verrukkelijke escapisme toch wel het allerlekkerste aan series en films kijken. Toekomstonderzoeker Jeanneke Scholtens schreef het boek Roes over alles wat ons genot oplevert en ziet een tv-programma, film of serie kijken als een escapistische 'soloroes'. 'Net zoals je aan het einde van een lange dag een glas wijn drinkt of een bad neemt, zo zakken we ook neer om te bingen: me-time. Eindelijk. Het is als een roes van verdoving en ontspanning voor jou alleen: de schouders omlaag, het hoofd in een wazige staat van domheid, want echt opletten hoeft niet. Tv-kijken is het ventiel op de snelkookpan die je hoofd is.' Ook Hammond noemt onderzoeken waaruit blijkt dat de meeste mensen ergens naar kijken om hun sores te vergeten. Hoe meer stress ze ervoeren, hoe meer ze het escapistische aspect van het scherm konden waarderen. Maar jezelf 'uitzetten' is volgens Scholtens niet de enige functie ervan. 'Sommige mensen gebruiken series juist om zichzelf 'aan' te zetten. Ook pijn, horror en woede zijn voor veel mensen genotsleveranciers. Het kan dus ook een adrenalinekick geven aan mensen die zweren bij angstaanjagende scènes. Wanneer die voorbij zijn, geven je hersenen serotonine en dopamine af om je weer te kalmeren.'

Of we nou huiveren bij Dahmer of lachen om het sarcasme van monsterjagende Wednesday in de gelijknamige serie: voor even geloven we dat wat we zien echt is. Scholtens: 'Dat noemen we the willing suspension of disbelief. We laten een tijdelijk vacuüm ontstaan waarin we weten dat wat we zien niet echt is, maar tijdens de uren die we bingewatchen laten we die wereld echt zijn. Daarna stappen we er weer uit, maar die mogelijkheid tot escapisme, tot het binnentreden van een wereld vol magie zoals in Harry Potter of macht zoals in House Of Cards is fantastisch. Als dat geen roes is...'

Uren bingewatchen is nóg ergens goed voor: om te ontsnappen aan allerlei pijnlijke gevoelens. Psychologisch gezien zeker niet de beste oplossing, maar je moet wat met die lange wachtlijsten in de ggz. Daarnaast biedt het eenzame mensen een gevoel van gezelschap volgens Scholtens. 'Heel veel mensen zetten de tv aan als houvast. Het geeft ze een gevoel van thuiskomen. Of ze nou een uurtje Koffietijd of Friends kijken of het nieuws op de achtergrond aan hebben staan: ze zien de personen op tv dagelijks, ze vullen hun huiskamer met stemmen en gezelligheid en je denkt ze bijna te kennen. De televisie brengt de eenzame mens een gevoel van behoren, het is een sociaal surrogaat. We leven mee met karakters in series, spiegelen onszelf en zijn oprecht teleurgesteld als een serie afgelopen is. Opeens ben je geen deel meer van die wereld.'

Partypooper Verrassend genoeg zijn de échte bingewatchers volgens Hammond bejaarden. Onder meer omdat in menig verzorgingstehuis de tv de godganse dag aanstaat. Al is het voor deze senioren helaas niet per se een traktatie of luxe omdat het soms de enige afleiding is die ze hebben. En daar kunnen we iets van leren – om toch even een partypooper te zijn. Dat is dat je naar de tv kijken – of naar welk scherm dan ook – het beste met mate kunt doen. Hammond concludeerde dat meer dan vijf uur voor de meeste mensen slecht is. Die uren genereren vaak ook weinig herinneringen, waardoor we het gevoel hebben dat ons leven aan ons voorbijgaat. Al gaat het getuur als 'geestdodend' beschrijven weer te ver. Zo blijkt uit een recent onderzoek onder Amerikaanse studenten dat ze helemaal niet lethargisch worden van bingewatchen, maar betrokken zijn bij de personages en zich ook na het kijken nog bezighouden met diepgaande beslissingen over wat ze gezien hebben. Ze worden dus meer dan 'slechts vermaakt' door die uren achter buis, laptop, tablet of mobiel.

Maar goed, 'zitten is het nieuwe roken' en het kan dus wel zo ongeveer van levensbelang zijn om regelmatig 'kom van die bank af' naar jezelf of je eega te schreeuwen. Toch speelt grappig genoeg ook hierbij het slechte imago van tv-kijken weer mee. Want 'heb je nou alweer vijf uur op de bank een goed boek zitten lezen?!' said no one ever. Waarom lezen door menigeen dan wél als een goede tijdsbesteding wordt gezien? Universitair docent Cassie Holmes doet in haar boek De tijd van je leven een opgooi. In haar onderzoek naar de beste manier om je tijd te besteden, kwam ze tot de conclusie dat we het meest genieten van activiteiten die ons plezier én voldoening geven. Ofwel: een serie kijken vinden we vaak plezierig, maar het geeft zelden voldoening – met die paar series die ware cinematografische kunstwerken zijn misschien als uitzondering.

Met z'n allen Niet dat ook maar iemand het nodig heeft, maar nóg een reden om dat scherm aan te zetten, is dat samen kijken goed voor je relatie is. Niet alleen omdat er weleens een serieuze portie Netflix & Chill kan plaatsvinden (ligt er misschien maar net aan hoe spannend de serie is), ook omdat het volgens Psychologie magazine die vlinders in je buik weer lekker kan laten fladderen. Tenminste, als je kiest voor een film of serie 'waar je samen om moet lachen, ontroerd door raakt of om moet huilen'. Dan ontstaat er namelijk 'biologische synchroniciteit' waarbij 'de fysiologische reacties die gepaard gaan met emoties, zoals verandering in hartslag of ademhaling, gelijk gaan lopen'. En daar knapt een relatie blijkbaar van op. Net als dat samen een serie of film kijken over liefdesproblemen (tip: Marriage Story) je volgens hetzelfde artikel heel wat therapiekosten kan schelen, omdat je daarna misschien wel geïnspireerd raakt er samen over in gesprek te gaan. Veel mensen waarderen het ook om met anderen dan een romantische partner te kijken.

Je hoeft namelijk geen moeite te doen en geen gesprek gaande te houden, wat dit voor veel mensen de ultieme manier om samen te ontspannen maakt. Sterker nog: Hammond haalt een onderzoek aan waaruit blijkt dat mensen tv-kijken zelfs leuker vinden in gezelschap van anderen. Enne… wie toch solo zit te bingen, weet maar al te vaak Twitter of Whatsapp te vinden om hun ongezouten mening toch nog ergens te ventileren.

Maar eerlijk is eerlijk: het maakt ons ook juist asocialer. Hoe dat zit?