Het gevaar dat TSS heet: kunnen we tampons maar beter afzweren?

Iedereen die de bijsluiter van een doosje tampons een keer heeft gelezen, weet van het Toxische Shock Syndroom (TSS). De ziekte is zeldzaam, maar levensgevaarlijk als het niet op tijd behandeld wordt. Is het dan maar beter om tampons links te laten liggen? Wij vroegen het aan gynaecoloog Koen Deurloo, werkzaam in het Diakonessenhuis in Utrecht, die ons alles wist te vertellen over TSS.

Hoe kan het dat er nog steeds mensen aan TSS overlijden? 'Ik denk dat je het aantal mensen dat overlijdt aan de ziekte nooit naar nul kunt krijgen. Maar de ziekte komt maar heel weinig voor. Er zijn een aantal factoren die allemaal tegelijk moeten plaatsvinden om TSS te krijgen: je moet de bacterie Staphylococcus Aureus hebben, er moet genoeg bloed zijn om in te groeien, er moet een doorgang naar de bloedbaan zijn door (kleine) beschadigingen in de wand van de vagina, de vrouw moet een zwakker immuunsysteem hebben én de bacterie moet de tijd krijgen om te groeien.'

Waar komt die bacterie vandaan? 'De bacterie Staphylococcus Aureus is normaal gesproken onschuldig en komt bij veel mensen op de huid en in de neus voor. Hij wordt pas gevaarlijk als hij op de verkeerde plek terecht komt, zoals na het langdurig inhouden van een tampon. Daar kan de bacterie zich lang in verschuilen en weer stofjes (toxinen) produceren, waar je immuunsysteem niet bij kan. Zodra deze in de bloedbaan terechtkomen, ontstaat de tamponziekte. Binnen een aantal dagen kan de ziekte organen zoals nieren, lever, hart en longen aantasten. Als je dan op tijd een antibioticabehandeling krijgt herstellen deze aangedane organen volledig. Als je niet wordt behandeld, beland je in een shock die levensgevaarlijk is.'

Hoe zou je TSS kunnen voorkomen?  'Kijk, het is een tamponziekte, dus als je geen inwendige absorptiemiddelen gebruikt – zoals tampons of cups – dan maak je de kans natuurlijk wel iets kleiner. Maar het is en blijft een zeldzame ziekte. De kans is heel erg klein dat je het krijgt, zeker als je gewoon regelmatig je tampon wisselt en de symptomen in de gaten houdt.'

Lees ook: Tampon talk: deze 6 mythes over tampons kende je nog niet

In de bijsluiter staat: maximaal 6 tot 8 uur inhouden. Kunnen we daarop vertrouwen of raad je wat anders aan?  'Dat is lastig, want als de bacterie aanwezig is, wil je je tampon sneller verwijderen. Ik denk dat zes tot acht uur wel een termijn is waarbinnen je nog veilig een tampon kunt gebruiken. Daarnaast zijn er meerdere factoren nodig dan alleen de tampon die de ziekte kan veroorzaken. Ik zou dus niet bang zijn dat TSS als een soort griepepidemie over het land gaat waaien.'

Stel je bent je tampon vergeten en je hebt hem langer dan 8 uur in, moet je dan gelijk naar de huisarts of gynaecoloog?  'Wat je dan als eerst moet doen is hem verwisselen, of je je nou goed voelt of niet. Ik raad het sowieso aan om een alarm op je mobiel instellen voor wanneer je weer een nieuwe tampon in moet. Mocht je daarna toch symptomen zien? Dan zou ik wel even langs de huisarts gaan.'

Zouden we onze tampons massaal in de prullenbak moeten gooien of is dat overdreven? 'Wat mij betreft kun je gerust tampons blijven gebruiken.  Als je zulk nieuws hoort als van dat 17-jarige meisje krijg je al gauw het gevoel dat jou dit ook had kunnen gebeuren. Maar ik zou er echt voor willen waken dat we nou niet in paniek raken. De tamponziekte is echt heel erg zeldzaam.'

Zijn er volgens jou betere alternatieven voor de tampon, zo ja, welke?  'Nee, het maakt niet uit wat je gebruikt. Een studie uit 2018 heeft 11 verschillende tampons en 4 cups met elkaar vergeleken en zij kwamen erop uit dat de verschillen heel klein zijn. Je zou ook maandverband kunnen gebruiken. Dat verkleint de kans omdat het niet inwendig is, maar tampongebruik heeft ook een boel voordelen voor vrouwen. Het is bijvoorbeeld hygiënischer, praktischer en makkelijk in gebruik.'

Hoe denk je over menstruatiecups?  'Het voordeel van die cups is dat ze wel wat milieuvriendelijker zijn, want je kan hem schoonmaken en weer hergebruiken. Al moet je niet allergisch zijn voor rubber. Maar je kan de tamponziekte er niet mee voorkomen omdat de menstruatiecup ook voor inwendig gebruik is.'

Bij welke symptomen moeten de alarmbellen dan gaan rinkelen? 'Dat is dus het hele probleem. Een aantal symptomen van TSS komen overeen met die van de griep. Denk aan: koorts, diarree, spierpijn, rillingen. Als er op dat moment een griepgolf aan de gang is, zal de huisarts waarschijnlijk ook naar griep verwijzen. Andere symptomen van TSS zijn daarnaast nog: zeer hoge koorts, duizeligheid en lage bloeddruk. Daarnaast hebben sommige vrouwen ook last van afscheidingsklachten, één van de symptonen van TSS. Het is verstandig om je tampongebruik aan de huisarts te vermelden, maar dat zal niet direct de oplossing zijn. De arts moet eerst een kweek nemen om te onderzoeken of er sprake is van Staphylococcus of niet.'

Heb je zelf wel eens een patiënt met TSS gehad?  'Ja, één keertje. Ze kwam vanaf de eerste hulp bij mij terecht, nadat ze thuis in het toilet werd gevonden. Daar was ze in shock geraakt en flauwgevallen. Zo'n meisje komt dan in shock binnen en is nog wel aanspreekbaar, maar doodziek. Je gaat een lijstje af waar een eventuele zwangerschap of SOA ook tot de mogelijkheden behoren. Bij een uitgebreid onderzoek en een echo zagen we de tampon zitten. Je trekt niet gelijk de conclusie dat ze daar ziek van is geworden, maar je haalt hem er wel uit en onderzoekt de tampon op aanwezigheid van de bacterie. Gelukkig waren we er op tijd bij en is ze genezen.'