Journalist Japke-d. Bouma schreef vorig jaar april in het NRC een vurig pleidooi: ''Er is meer in het leven dan werken' en dertien andere dingen die we niet meer van parttimers willen horen'. In deze veelbesproken column vraagt ze zich openlijk – en redelijk geïrriteerd – af waarom al die vooral parttime werkende vrouwen ervoor kiezen om 'dure koffie te drinken en op hun telefoon te scrollen' terwijl ze ook voor de verslavende koorts van een full- time carrière kunnen gaan.

Steeds meer vrouwen hangen hun voltijdse carrière namelijk zonder blikken of blozen aan de wilgen en verruilen 'druk, druk, druk' voor rust, ontspanning en vooruit, havermelkcappuccino's met de meiden. De carrièreladder wordt bij het grofvuil gezet en we gaan allemaal lekker zitten zelfontplooien, als we de geluiden om ons heen mogen geloven. Waarom doen we dat? En trekt op de schaal van heppie-de-peppie de deeltijdprinses aan het langste eind, of is de carrièretijger stiekem toch gewoon dolgelukkig? Een maatschappij waarin we minder werken en meer genieten, is dat wenselijk of misschien toch ook gevaarlijk?

Nederland deeltijdland Voor Anne Jitske (31) was het in elk geval na één week al duidelijk: minder werken maakt niet alleen haar, maar ook haar omgeving gelukkiger. 'Na de studie kunstzinnige therapie, deed ik wat er van me verwacht werd: ik zette een eigen praktijk op en ging aan de slag als therapeut. Ondertussen beunde ik in verschillende winkels en als babysitter bij. Al snel bleek dat die eigen praktijk helemaal niets voor mij was. Ik liep als verdoofd rond en voelde me een vreemde in mijn eigen leven. Ik miste de ruimte om dingen te doen waar ik écht gelukkig van werd: tijd doorbrengen met vrienden en familie, knutselen of gewoon een beetje lanterfanten af en toe. Ik verruilde al mijn baantjes voor één parttimebaan bij een antroposofisch kinderdagverblijf. Een baan 'onder mijn niveau' en met een veel lager salaris, maar ik voelde me meteen bevrijd.'

Volgens hoogleraar sociaalbeleid Mara Yerkes past Anne Jitskes keus om parttime te gaan werken helemaal binnen onze Nederlandse deeltijdcultuur. 'Nergens ter wereld werken vrouwen en mannen zo vaak in deeltijd als in Nederland. Deeltijdwerk is niet alleen breed geaccepteerd, maar wordt ook actief gefaciliteerd door de overheid. Zo heeft de parttimer een volwaardige rechtspositie en zijn schooltijden en verlofregelingen op onze deeltijdcultuur afgestemd.'

Lees ook: Chantal over haar carrière: 'Zo snel hogerop in een beroep, dat had van mij niet zo snel gehoeven'

Die typische Nederlandse cultuur van parttime werken gaat al een aantal decennia mee. Yerkes: 'Vooral toen in de jaren tachtig de economie in het slop raakte en er crisis uitbrak, probeerde men de werkloosheid onder andere terug te dringen door werk opnieuw te verdelen. Zo kwamen er meer uren en banen beschikbaar. Tegelijkertijd vond de tweede feministische golf plaats en streefden vrouwen steeds vaker naar financiële onafhankelijkheid. Deeltijdwerk stelde vrouwen die tot dan toe vooral het huishouden bestierden instaat werk en zorg te combineren: het anderhalf verdienersmodel werd geboren.'

Ongelijke verdeling Die behoefte aan minder werken is dus niet alleen iets van jongere generaties, legt Yerkes uit. Integendeel zelfs. Cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistieklaten zien dat het deel van de beroepsbevolking dat parttime werkt in de afgelopen tien jaar nauwelijks verder is toegenomen. Toch wordt deeltijdwerken steeds vaker– we noemen geen namen, Sander Schimmelpenninck– als probleem geframed. De grote groep parttime werkende vrouwen zou egoïstisch en lui zijn, prinsessen die te beroerd zijn om hun handen uit de mouwen te steken en zodanig de Nederlandse verzorgingsstaat eigenhandig om zeep helpen.

Dat is jammer, vindt ook Yerkes, want deeltijd werken is op zichzelf geen probleem. 'Het probleem zit hem vooral in de gevolgen van de ongelijke verdeling van deeltijdwerk tussen mannen en vrouwen. Hoewel er langzaam een verschuiving lijkt plaats te vinden, zorgt de heersende sociale norm er nog steeds voordat het als normaal wordt gezien dat de vrouw het grootste deel van de zorg voor het gezin of een zieke ouder op zich neemt. Vrouwen zijn daardoor niet altijd economisch zelfstandig, bouwen minder sociale zekerheid open krijgen minder carrièrekansen. En niet alleen sociale normen zijn daarvoor verantwoordelijk. Ook de manier waarop verlofregelingen door de overheid zijn ingericht draagt daaraan bij.

We noemen dat een deeltijdklem: vrouwen willen vaak wel meer werken, maar omdat ze nog steeds geacht worden het leeuwendeel van de zorg op zich te nemen, en onder andere vanwege de manier waarop de overheid de kinderopvang regelt, zitten ze vast aan hun parttimebanen.'

Niet minder, maar meer Parttime werken heeft naast de deeltijdklem nóg een keerzijde. Het groeiende personeelstekort zou namelijk kunnen worden opgelost als we allemaal wat méér gaan werken. Volgens bijzonder hoogleraar arbeidsmarkt, pensioenen en belasting Bastiaan Starink is dat hard nodig. Het gevolg van al dat geparttime zou namelijk zomaar kunnen zijn dat de sectoren die het toch al zwaar te verduren hebben – de zorg, het onderwijs en het openbaar vervoer, om er maar een paar te noemen– nog verder in de problemen komen. En ja, dan krijg je een ambulance die een halfuur op zich laat wachten vanwege een gebrek aan ambulancebroeders, of een klas die naar huis wordt gestuurd omdat er geen juf te vinden is.

Toch is met meer werken het probleem volgens Yerkes niet meteen opgelost. Benieuwd waar de oplossing volgens haar wel ligt, en hoe dit in de praktijk al te werk gaat?