Haal die dromen maar uit de ijskast: zo stop je met uitstellen

Al jaren staat er in de notities van mijn telefoon een zogeheten bucketlist. Zo nu en dan kijk ik er eens naar. Dan verwijder ik eerst alle onsamenhangende plannen die duidelijk bedacht zijn na een avond in de kroeg en daarna scan ik de rest. 'Walvissen zien in Canada, op stilteretraite, naar Space Expo' – totdat ik uiteindelijk uitkom bij de onderste rij waar in koeienletters 'een boek schrijven voor mijn vijfendertigste' staat. Ooit stond er 'voor mijn vijfentwintigste'. Toen dat was mislukt, maakte ik er dertig van en nu ik die leeftijd óók al ben gepasseerd, heb ik het maar weer vijf jaar uitgesteld. Ik vertel mezelf al jaren dat het niet het juiste moment is, dat ik het te druk heb met andere dingen of dat mijn ideeën nog niet goed genoeg zijn. Zo blijf ik het project voor me uitschuiven.

Lees ook: Nu in &C: Chantal en Bram Krikke kappen met uitstellen

Ook Serena (37), gezinscoach en oprichter van het platform Van Single tot Bonusmama, kan meepraten over uitstelgedrag. Drie jaar geleden begon ze met het online delen van haar ervaringen als bonusmoeder van de zoon van haar vriend, omdat ze zelf maar geen opbeurende verhalen kon vinden van hoe je dat nou een beetje handig aanpakt. Haar plan was altijd al om de website uiteindelijk uit te bouwen tot een bedrijf dat ook events voor deze doelgroep organiseert. Alles is tot in detail uitgedacht, de moodboards liggen klaar en ze weet ook precies hoe het programma eruit moet gaan zien. Alleen die laatste stap – alle mensen eromheen te verzamelen en dat coördineren – blijft een grote uitdaging. 'Als ik er alleen al aan denk dat ik daarmee aan de slag moet, krijg ik toch echt hartkloppingen,' vertelt ze aan de telefoon. 'Dan ga ik doemdenken: ik vertel mezelf dat ik nog helemaal niet genoeg ervaring heb of dat niemand op mij zit te wachten. En dan ga ik in plaats van iemand een mail sturen toch maar weer een Netflix-serie bingewatchen.'

Allemaal uitstellers Volgens breinexpert Mark Tigchelaar zijn mensen al snel geneigd hun dromen en plannen in de ijskast te zetten, zelfs als we diep van binnen niets liever willen dan er wél mee aan de slag te gaan. Heel gek is dat ook niet: het is ook gewoon doodeng om ergens echt voor te gaan. Voor elke keuze die je maakt, kies je immers een heleboel andere dingen niet. Dat kan zorgen voor slapeloze nachten en eindeloos piekeren. Twijfel of je wel het juiste doet, onzekerheid over wat de toekomst brengt en angst om te falen komen om de hoek kijken. Op zo'n moment is het makkelijk om het hele project nog éven voor je uit te schuiven. 'Al helemaal als dromen en doelen zó groot of vaag zijn dat je niet weet waar je moet beginnen,' stelt Tigchelaar. 'Zo werkt het nou eenmaal in het brein. Als je niet precies weet wat je moet doen, gaan de hersenen op slot, zoals je ook een writer's block krijgt als je niet precies weet waar een verhaal heen moet.'

Helaas snap ik precies wat hij bedoelt. Als ik een duidelijke insteek voor een artikel heb, vliegen mijn vingers over het toetsenbord, maar als de rode lijn niet helemaal duidelijk is, vliegen ze vooral heen en weer tussen Twitter en Instagram. Tot de deadline zo hard in mijn nek aan het hijgen is dat ik wel móet gaan schrijven. Hoe erg is dat eigenlijk? Volgens psycholoog, coach en schrijver Barbara van der Steen kan uitstelgedrag soms ook een functie hebben. Ze vertelt over de Chinese alchemisten (een oude traditie en levensfilosofie, red.) die geloven dat ieder mens een metaforisch oventje heeft. In het leven gaan er voortdurend allerlei ideeën en inspiratie in dat oventje en dat pruttelt lekker door. Pas als de tijd echt rijp is, komt er een magisch moment waarop je besluit: ik ga ervoor.

Mag ik even aandacht?'Onrust of irritatie over je eigen uitstelgedrag is niet altijd slecht. Het zorgt er ook voor dat er iets in jou opbouwt om je in beweging te krijgen. Mijn vorige boek lag bijvoorbeeld al maanden bijna-af op de plank. Uiteindelijk raakte ik zo gefrustreerd dat ik besloot om in actie te komen. Ik zegde afspraken af zodat ik een vaste schrijfdag in de week kon inplannen en zo kon ik het eindelijk afmaken. Je kunt je afvragen: waarom deed ik dat niet eerder, maar ik had die aanloop ook gewoon nodig om in actie te komen.'

Lees ook: Agendaseks de doodsteek voor je relatie? Onzin, zeggen experts

Bij Van der Steen zorgde de frustratie over haar uitstelgedrag ervoor dat ze vanzelf weer in beweging kwam, maar het kan ook de andere kant op gaan. Als je bepaalde plannen of beslissingen steeds voor je uit blijft schuiven, loop je het risico nog passiever te worden, om het uiteindelijk maar helemaal op te geven. En dat is zonde, want uitstelgedrag is heel menselijk, zegt Tigchelaar. 'Met mijn bedrijf Focus Academy hebben we al meer dan honderdduizend mensen begeleid om hun doelen te bereiken en als je me zou vragen wat de allergrootste uitdagingen voor mensen zijn, zeg ik: uitstelgedrag, prioriteiten stellen en focus vinden. Het zijn dingen die je kunt leren, als je maar weet hoe je brein werkt.'

Wil je weten hou je nou echt stopt met uitstellen? Je leest het in het hele artikel dat je kunt vinden in &C's septembernummer 'Nu of nooit'. Haal het magazine op in de winkel of bestel 'm in &C webshop.