Op de terugweg van werk waait een koude novemberwind. Het is tijd, denk je. Thuis aangekomen vreet je de hele voorraadkast leeg, trek je alle gordijnen dicht en wikkel je jezelf in dikke dekens met een techniek waar de plaatselijke loempiakraam nog jaloers op zou zijn. De wekker zet je om tien uur ‘s ochtends – op woensdag 20 maart welteverstaan. Het klinkt heerlijk, zo'n winterslaap. Je hoeft jezelf 's ochtends niet uit bed te slepen om de koude en donkere ochtenden te trotseren, je hebt een excuus om maandenlang appjes en e-mails te negeren en je hoeft niet te bedenken wat je je oom in godsnaam nu weer moet geven met kerst. Nee, jij schittert dit jaar door afwezigheid. Bovendien zou het beter zijn voor de planeet, en niet te vergeten: het is van levensbelang. Tenminste, voor vleermuizen, egels, grondeekhoorns, kikkers, bosmarmotten, salamanders, schildpadden, slakken en lieveheersbeestjes. Een winterslaap zorgt ervoor dat ze de winter doorkomen zonder energie te besteden aan het zoeken naar eten, dat op dat moment moeilijk te vinden is. Eigenlijk is het een soort extreme energiebesparingsmodus. Grotere zoogdieren, zoals beren, wasberen, dassen en buidelratten, doen ook mee, maar dan met een lightvariant: een winterrust. Hun hartslag vertraagt ook, maar hun lichaamstemperatuur daalt minder en tussendoor worden ze gemakkelijker wakker. Winterslaapmedicijn Wij mensen kunnen natuurlijk goed overleven zonder winterslaap – we zijn prima in staat 's winters in onze auto naar Albert Heijn te karren en daar te gaan hamsteren. Maar of het voor ons mogelijk is een winterslaap te houden, is een vraag die wetenschappers al jaren bezighoudt. Een interessante ook, vooral als je je bedenkt dat de medische wereld flink kan profiteren van deze slaapmodus. Dankzij organen in winterslaap zouden orgaantransplantaties of hartoperaties veel minder gehaast uitgevoerd hoeven worden, bijvoorbeeld. Dan hebben artsen opeens een paar weken de tijd in plaats van een paar uur. Dat moet toch fijn zijn. Of denk aan verkeersongelukken waarbij slachtoffers in kritieke toestand op straat liggen, bloedend en met een dalende hartslag. Als je in die situatie een winterslaapmedicijn kan toedienen, zou de ambulance niet eens sirenes hoeven aan te zetten. Ook de ruimtevaart kan hiervan profiteren. Die acht maanden naar Mars zouden een veel minder grote aanslag op het lichaam zijn als we onze energiebesparingsmodus konden aanzetten. En nog praktischer: dan hoeven er geen raketten met maandvoorraden water en voedsel meer achteraan geschoten te worden. Bovendien duurt die ellenlange reis langs de sterren wat korter als je de helft pittend kunt doorbrengen. Buiten bewustzijn Een menselijke winterslaap werd lang onmogelijk geacht. Dat heeft voornamelijk te maken met de temperatuurdaling die ermee gepaard gaat. Bij dieren daalt de lichaamstemperatuur (soms tot een paar graden, in sommige gevallen zelfs tot net boven het vriespunt) en vertragen de hersenactiviteit en stofwisseling. Hierdoor besparen ze energie. Klinkt overzichtelijk, maar onderzoekers zijn er nog altijd niet achter hoe dieren dit precies voor elkaar boksen. Dat proces is dus niet te reproduceren – laat staan dat ze kunnen uitvogelen of het überhaupt kan bij mensen. Toch duiken er de laatste jaren steeds meer winterslaapoptimisten op. Ook verschijnen er veelbelovend onderzoeken naar dit onderwerp. Zo deed bioloog Kelly Drew van de Universiteit van Alaska onderzoek naar arctische grondeekhoorns in winterslaap en is ze sinds 2016 bezig diezelfde staat te bereiken bij varkens. Net als wij houden varkens van nature geen winterslaap. Ze lijken lichamelijk sowieso meer op mensen, waardoor de uitkomsten heel interessant kunnen zijn. En er is nog meer hoopvol nieuws. Wetenschappers van het UMC Groningen slaagden er onlangs in om met een ‘winterslaapmedicijn’ orgaanfalen bij muizen tegen te gaan, dat tijdens een natuurlijke winterslaap ook gereguleerd wordt. Dat medicijn wordt nu in lage dosering getest op menselijke deelnemers. De onderzoekers hopen volgend jaar te kunnen zeggen of het medicijn veilig is voor menselijk gebruik. Ook Rob Henning, hoogleraar farmacologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, is optimistisch. In 2016 voorspelde hij in de Volkskrant dat het nog tien jaar zou duren tot een menselijke winterslaap mogelijk was – en daar staat hij nog steeds achter, vertelt hij. ‘We hebben de laatste twee jaar enorme sprongen gemaakt in begrijpen hoe zo’n slaap gestart wordt. Ik verwacht dat dat met de huidige technologieën alleen maar sneller zal gaan.’ Hoe dat dan precies werkt? En of het écht realistisch is? Dat lees je in &C's Winterboek dat nu in de winkels ligt.